Wyprzedzanie – zasady i ograniczenia

Wyprzedzanie to manewr, który prędzej czy później opanować będzie musiał każdy kierujący samochodem. Warto znać zasady i przepisy, by wykonać go poprawnie, zwłaszcza gdy napotkamy na drodze publicznej wolniej jadące maszyny rolnicze czy samochody ciężarowe. Sytuacja nie raz wymusi na kierowcy manewr wyprzedzania, a od prawidłowego jego wykonania zależeć będzie bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu. 

Wyprzedzanie to jeden z podstawowych manewrów, który wykorzystuje się w codziennych sytuacjach.

Wymijanie, omijanie, wyprzedzanie – na czym polega różnica?

Na samym początku warto wyjaśnić kwestię tych podstawowych terminów, które potrafią być mylące nawet dla bardziej doświadczonych kierowców. Różnice między nimi są dość zasadnicze.

• Wymijanie to określenie odnoszące się do sytuacji, w której prowadzony przez nas samochód mija się z innym pojazdem mechanicznym lub uczestnikiem ruchu, jadącym w przeciwnym kierunku.
  
  
• Wyprzedzanie to manewr, w którego trakcie jeden uczestnik ruchu przejeżdża obok drugiego, jadącego w tym samym kierunku. Kończy się on w momencie, gdy wyprzedzający pojazd znajdzie się przed pojazdem wyprzedzanym.
  
  
• Omijanie polega na przejechaniu obok nieporuszającego się pojazdu, pieszego lub przeszkody na drodze.

Wszystkie te akcje według Prawa o ruchu drogowym wykonać może także osoba piesza, rowerzysta czy motocyklista, jednak w dalszej części tekstu skupimy się na uwarunkowaniach typowo dla kierowców. Skoro wiemy już, czym różni się wyprzedzanie od wymijania i omijania, warto przyjrzeć się dokładniej samemu manewrowi.

Manewr wyprzedzania – jak wykonać go prawidłowo?

Nauka tego manewru na początkowym etapie jest jednym z najbardziej stresujących elementów, z jakimi musi się zmierzyć nowy kierowca. Głównie dlatego, że nie ma tu miejsca na pomyłki. Żeby ich uniknąć, warto przestrzegać podstawowych zasad wyprzedzania, określonych też jako obowiązki kierowcy przez Prawo o ruchu drogowym (Art. 24 p. 1).

Zapewnij sobie odpowiednią widoczność przy wyprzedzaniu

Rozpoczynając wyprzedzanie musimy być pewni, że mamy pełny obraz sytuacji na drodze. Przede wszystkim musimy dostrzegać potencjalne przeszkody czy nadjeżdżające z naprzeciwka pojazdy. Jeśli nie jesteśmy pewni, czy zdołamy wykonać manewr na czas, lepiej jest zwykle poczekać na lepszą okazję. Dotyczy to przede wszystkim wyprzedzania na drogach jednopasmowych, gdzie konieczne jest wjechanie na przeciwległy pas ruchu.

Poza obserwacją pojazdów nadjeżdżających z naprzeciwka kierowca przymierzający się do manewru wyprzedzania musi także sprawdzić sytuację na swoim pasie. Do jego obowiązków należy:

• Obserwowanie pojazdu znajdującego się przed nim, czy ten nie sygnalizuje zmiany pasu ruchu lub kierunku jazdy, albo nie przymierza się do wyprzedzania innego pojazdu. W tym celu należy zwrócić baczną uwagę na jego kierunkowskazy.
  
  
• Te przydatne będą także w przypadku pojazdu jadającego bezpośrednio za kierowcą. W takiej sytuacji trzeba sprawdzić w lusterku czy samochód podążający tym samym pasem nie zamierza nas wyprzedzać lub nie rozpoczął już tego manewru.

Do obowiązków kierowcy należy sprawdzenie w lusterkach położenia samochodu jadącego za nim.

Kiedy można, a kiedy nie wolno wyprzedzać?

Warunki, w których nie możemy rozpocząć manewru wyprzedzania, są bardzo jasno określone w przepisach Prawa o ruchu drogowym. Przyjrzyjmy się najczęściej zadawanym w tej kwestii pytaniom:

Czy można wyprzedzać na skrzyżowaniu?

Według obowiązujących przepisów wyprzedzanie na skrzyżowaniu możliwe jest tylko w dwóch przypadkach: jeśli jest to skrzyżowanie o ruchu okrężnym lub kierowanym. Ujmując to prościej, można wyprzedzać na rondzie wielopasmowym oraz przy ruchu kontrolowanym przez organ odpowiedzialny, np. umundurowanego policjanta.

Wyprzedzanie na podwójnej ciągłej – czy na pewno jest zabronione?

Zakaz wyprzedzania na podwójnej ciągłej to jeden z podstawowych szablonów zachowań, które wpaja się kursantowi uczącemu się na egzamin na prawo jazdy. Jednak zasada ta ma swoje ograniczenia, o czym zdecydowanie warto wiedzieć. Zakaz wprowadzany przez znak poziomy P4 dotyczy przekraczania lub najeżdżania na podwójną linię ciągłą. Jeśli więc jesteśmy w stanie wykonać wyprzedzanie w ramach naszego pasa, np. roweru z bezpiecznym dystansem 1 m, to jest jak najbardziej dopuszczalne.

Czy wyprzedzanie pojazdu uprzywilejowanego jest dozwolone?

Każdy kierowca z pewnością nie raz zastanawiał się, czy może wyprzedzić niejadącą na sygnale karetkę, radiowóz czy wóz strażacki. Odpowiedź w tej kwestii jest bardzo prosta. W obszarze zabudowanym nie jest to dozwolone, jednak w obszarze niezabudowanym można to zrobić, oczywiście z zachowaniem ostrożności.

Wyprzedzanie na przejściu dla pieszych – kiedy można wykonać taki manewr?

Wyprzedzanie na pasach wyznaczonych dla pieszych, ale także bezpośrednio przed nimi, jest zabronione przepisami. Prawo o ruchu drogowym przewiduje jednak w tej kwestii wyjątek. Jeśli jest to przejście kierowane przez sygnalizację świetlną lub funkcjonariusza kontrolującego ruch taki manewr jest jak najbardziej dopuszczalny. Ta sama zasada dotyczy przejazdów dla rowerzystów.

W jakich jeszcze sytuacjach nie możemy wyprzedzać?

• na przejeździe kolejowym i bezpośrednio przed nim,
• dojeżdżając do wierzchołka wzniesienia,
• na oznaczonym znakami ostrzegawczymi zakręcie.

Czy można wyprzedzać na mostach? Zasadniczo tak, jeśli nie ograniczają tego znaki pionowe lub linie. 

Dylemat każdego kierowcy: wyprzedzanie z prawej strony

Wyprzedzanie prawym pasem często postrzegane jest jako działanie z pogranicza prawa. Jednak nie jest to prawdą. Przepisy zakładają taką możliwość jedynie w ściśle określonych okolicznościach.

Przyjrzyjmy się, co o takim manewrze można wyczytać z Prawa o ruchu drogowym i sprawdźmy, kiedy można wyprzedzać z prawej strony:

Pojazd szynowy może być wyprzedzany tylko z prawej strony, chyba że położenie torów uniemożliwia takie wyprzedzanie lub wyprzedzanie odbywa się na jezdni jednokierunkowej. (art. 24, p. 4)

Pierwszym przypadkiem w jakim możemy, a nawet powinniśmy, wykonać manewr z prawej strony jest wyprzedzanie pojazdów szynowych, takich jak tramwaje czy kolejki wąskotorowe. Przepis ten ma za zadanie chronić osoby wysiadające z tych środków komunikacji.

Wyprzedzanie pojazdu lub uczestnika ruchu, który sygnalizuje zamiar skręcenia w lewo, może odbywać się tylko z jego prawej strony.
(art. 24, p. 5)

Czy można wyprzedać z prawej strony samochód czekający na możliwość skręcenia? To bardzo często pojawiające się pytanie wśród początkujących kierowców. Odpowiedź brzmi: jak najbardziej, ale tylko jeśli nie zagraża to innym uczestnikom ruchu, a wyprzedzany pojazd skręca w lewo.

Dopuszcza się wyprzedzanie z prawej strony na odcinku drogi z wyznaczonymi pasami ruchu, przy zachowaniu warunków określonych w ust. 1 i 7:
1) na jezdni jednokierunkowej;
2) na jezdni dwukierunkowej, jeżeli co najmniej dwa pasy ruchu na obszarze zabudowanym lub trzy pasy ruchu poza obszarem zabudowanym przeznaczone są do jazdy w tym samym kierunku.
Kierujący rowerem może wyprzedzać inne niż rower powoli jadące pojazdy z ich prawej strony. (art. 24, p. 7)

To jedna z podstawowych zasad, których musi nauczyć się każdy kierowca. Wyprzedzanie z prawej strony jest dopuszczalne w przypadku jazdy po drodze jednokierunkowej lub przynajmniej dwupasmowej, ale tylko pod warunkiem, że nie podjeżdżamy akurat do wierzchołka wzniesienia lub oznaczonego ostrzeżeniami zakrętu. Przepisy te uwzględniają między innymi wyprzedzanie na autostradzie czy trasie ekspresowej.

Niech zwycięża rozwaga

Wyprzedzania nie cieszy się najlepszą opinią wśród pieszych czy rowerzystów, ale także niektórych kierowców. Wszystko za sprawą osób wykonujących ten manewr zbyt brawurowo – wyprzedzając na trzeciego czy na przysłowiowym zderzaku (bez zachowania odpowiedniego odstępu). 

Jednak samo wyprzedzanie jest bardzo przydatne i odpowiednio stosowane może poprawiać płynność ruchu. Najważniejsza są jednak rozwaga, obserwacja otoczenia i dobre wyczucie momentu. Jeśli się do tego zastosujemy, to wyprzedzanie przestanie być niebezpieczne, a stanie się przede wszystkim pożyteczne dla nas i innych uczestników ruchu ulicznego.