Choć to opony odpowiadają za bezpośredni kontakt pojazdu z nawierzchnią, to równie kluczowe jest ich optymalne ułożenie zarówno wyjściowe, jak i pod zmiennym obciążeniem. Za to właśnie odpowiada zawieszenie, które na bieżąco wybiera nierówności i odpowiednio rozkłada ciężar samochodu. Nawet w tanich autach jest to złożona konstrukcja pracująca w wielu osiach. Nic więc dziwnego, że regulacja zawieszenia ma kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o prowadzenie i wymaga niezwykłej dokładności. W tym artykule przybliżymy możliwości dostrajania elementów zawieszenia, a także ogólnie opiszemy, jak należy to robić. Pamiętaj jednak, że precyzja jest tu kluczowa, dlatego jeśli to możliwe, zdecydowanie zalecamy zlecenie tego renomowanemu warsztatowi, który dysponuje profesjonalnymi narzędziami pomiarowymi.
Dobra praca zawieszenia jest niezbędna dla bezpiecznej jazdy.
Jakie wyróżniamy płaszczyzny ustawień zawieszenia?
W przypadku samochodów osobowych najważniejsze są cztery ustawienia. Pierwsze z nich to kąt pochylenia kół względem podłoża, czyli camber. Zazwyczaj jest on w niewielkim stopniu ujemny (to znaczy dolna krawędź opony jest ustawiona szerzej niż górna), aby zewnętrzne koło przylegało do nawierzchni lepiej w czasie zakrętu. Równie ważna jest zbieżność. To rozchylenie kół względem siebie – w zależności od napędu koła mogą się schodzić i rozchodzić, aby podczas przyspieszania ustawiały się optymalnie. Trzecią kwestię stanowi kąt wyprzedzenia sworznia zwrotnicy w przednim zawieszeniu, który znacząco zmienia reakcje auta na ruchy kierownicą. W przypadku aut wyścigowych zagadnienie jest dużo bardziej złożone, to jednak osobny temat.
Ostatni aspekt to prześwit. Regulacja gwintowanego zawieszenia, o której przeczytasz więcej w dalszej części wpisu, pozwala dobrać wysokość auta, co znacząco wpływa tak na jego prowadzenie (niższy środek ciężkości to lepsze zachowanie w zakrętach, ale też gorsze wybieranie nierówności), jak i prezencję, co dla wielu osób ma kluczowe znaczenie.
Trzy podstawowe elementy zawieszenia.
Regulacja geometrii zawieszenia
W przypadku seryjnych samochodów regulacja zawieszenia ma najczęściej na celu przywrócenie ustawień fabrycznych po naprawach, zmianie kół lub innej ingerencji. Mówi się wtedy najczęściej o ustawieniu geometrii lub (niezbyt precyzyjnie) zbieżności. Służą do tego przede wszystkim śruby mimośrodowe, które pozwalają na dokonanie niewielkich (ale dających efekty) zmian w ustawieniu wahaczy lub kolumn MacPhersona.
Samą zbieżność da się ustawić za pomocą drążków kierowniczych – najczęściej są one albo gwintowane, albo zawierają regulowaną część z dwiema śrubami: regulującą i kontrującą. Wystarczy zluzować tę drugą, aby pierwszą ustawić koło w pożądanej pozycji. Oczywiście podczas jakichkolwiek regulacji auto musi być uniesione. Odradzamy jednak samodzielne działanie – wymaga to dużej precyzji, warsztaty korzystają zazwyczaj ze specjalnych stanowisk lub czujników laserowych.
Zawieszenie regulowane
Dużo ciekawiej wygląda sprawa w przypadku zestawów tuningowych lub aut sportowych. Jak można się domyślić, regulacja zawieszenia Iveco Daily różni się znacznie od tej w maszynach WRC albo Ferrari F40. W tym przypadku elementy są zaprojektowane tak, aby można było łatwo i w szerokim zakresie dobrać wartości poszczególnych kątów oraz dostosować auto do danego toru lub preferencji użytkownika. Uzyskuje się to przez umieszczenie gwintowanych regulatorów na przykład w wahaczach lub na obwodzie amortyzatora.
Regulacja gwintowanego zawieszenia jest dużo przystępniejsza (jeśli dysponuje się wiedzą, jakie ustawienia wybrać), gdyż wiele elementów ma naniesioną podziałkę, ułatwiającą symetryczne regulowanie, a same śruby i nakrętki umiejscowione są w możliwie dogodnych miejscach. Idealnym przykładem są tzw. camberplate’y – umieszczane w kielichach mocowania amortyzatorów lub kolumn, które pozwalają przesuwać je, regulując pochylenie kół, a czasem także kąt wyprzedzenia. Nie trzeba nawet do tego zdejmować koła, bo wszystko znajduje się pod maską.
Często stosuje się też gwintowane amortyzatory pozwalające ustawiać położenie sprężyn, a co za tym idzie prześwit. Z tego powodu to komponent równie często wykorzystywany w sporcie, jak i w tuningu. W przypadku konstrukcji, gdzie sprężyny nie są zamocowane na amortyzatorach, lecz obok, zazwyczaj można dostać zestawy z gwintowanym mocowaniem albo z wymiennymi podkładkami różnej grubości.
Działanie zawieszenia.
Jak regulować zawieszenie gwintowane?
Ponownie – każda zmiana musi być wykonywana bez obciążenia. Najlepiej podnieść całe auto, a przynajmniej jedną oś. Zacznij od zmierzenia aktualnych wartości na ziemi. Wskaźnik laserowy to najlepsza opcja. Oczywiście można próbować sposobów takich, jak naciąganie sznurka, ale to działania typowo prowizoryczne i przy tym poziomie komponentów, na jakim zazwyczaj jest regulowane zawieszenie, równie dobrze można by losować ustawienia. W przypadku wahaczy zazwyczaj postępuje się jak przy omawianych wcześniej drążkach kierowniczych – należy zluzować śrubę kontrującą, obrócić nieco regulacyjną i ponownie zablokować. W konstrukcjach wielowahaczowych większość, a czasem i wszystkie kąty reguluje się w ten sposób.
Jak wspominaliśmy, camberplate jest przystępny w obsłudze – wystarczy zluzować śruby (najczęściej ampulowe) blokujące kolumnę mocowania, przesunąć ją i je dokręcić. W przypadku modeli z regulacją kąta wyprzedzenia najczęściej luzuje się śruby mocujące płytkę do kielicha i przesuwa całość.
Regulacja gwintowanego zawieszenia – wysokość
To, co interesuje miłośników Stance’u i nienagannej, agresywnej prezencji auta, czyli możliwość dokładnego dobrania prześwitu. Czynność jest dość prosta i opiera się znowu na dwóch nakrętkach. Jedna kontruje, należy więc ją zluzować, druga połączona jest z oparciem sprężyny. Gwint pozwala na ustawienie jej w zakresie kilku centymetrów i precyzyjne obniżenie samochodu. Na koniec wystarczy tylko zablokować całość kontrą. Obie obsługuje się dedykowanymi kluczami. Niektórzy producenci stosują też system bez kontry – w tym wypadku pierścień blokuje się na miejscu śrubą robaczkową lub go zaciska. Niezależnie od tego, ważne, aby regulowane zawieszenie odpowiednio konserwować, najlepiej przeznaczonym do tego smarem (nierzadko znajdziesz go w zestawie) i przed każdym ustawieniem czyścić. Chyba nie chcesz uszkodzić zabrudzonego błotem gwintu?
Regulacja zawieszenia w motocyklu
Ze względu na bardziej otwartą konstrukcję, a jednocześnie większą wrażliwość na ciężar oraz wymiary użytkownika, wiele motorów oferuje bardzo szerokie możliwości dostosowania charakterystyki pracy. Bywa, że regulacja tylnego zawieszenia w motocyklu zajmuje tylko kilka minut, gdy dostęp jest łatwy, a sprężyna ustawiana na gwincie. W przypadku sprężyn powietrznych można regulować ciśnienie, ale nierzadko spotyka się też przyjazne w obsłudze pokrętła regulujące siłę tłumienia oraz odbicia, albo regulowane wahacze pozwalające zmienić rozstaw osi. Cała obsługa jest dużo łatwiejsza niż w przypadku samochodów.
Elektryczne sterowanie zawieszeniem
Zdarza się, że pewnymi parametrami można zawiadywać bez wysiadania z auta. Wiele nowoczesnych sportowych amortyzatorów ma możliwość elektronicznej zmiany twardości tłumienia. Takie zawieszenie regulowane elektrycznie umożliwia szybkie dostosowanie samochodu do zmiennych warunków na drodze lub torze. Przez wiele lat możliwość zmiany prześwitu była sztandarowym znakiem Citroena – system hydropneumatyczny pozwalał przy pomocy jednej dźwigni opuścić auto i uzyskać lepszą aerodynamikę lub podnieść je na wysokość, która zawstydziłaby niejednego SUV-a i pojechać w teren.
Pokrewnym systemem jest regulowane zawieszenie pneumatyczne. Zmieniając ciśnienie w układzie przy pomocy sprężarki oraz zaworów można opuścić auto zupełnie „na glebę”, gdy stoi i podnieść na rozsądną wysokość do jazdy, przy okazji zapewniając sobie niezły komfort. Nic więc dziwnego, że stosunkowo proste w montażu gotowe zestawy marki Air Lift stały się na scenie tuningowej niemal standardem.
Reguluj zawieszenie z głową
Niezależnie od tego, czy chcesz tylko dokonać niewielkich korekt standardowej geometrii, czy masz w pełni regulowane zawieszenie, nigdy się z tym nie spiesz. Jeśli Twoje części nie mają mierników, zawsze używaj suwmiarki, aby sprawdzić, jak zmieniasz nastaw i odnotuj to dokładnie. Nawet stosunkowo niewielka regulacja zawieszenia może mocno wpłynąć na prowadzenie, a dotarcie do idealnego efektu jest czasochłonne – polega w dużej mierze na metodzie prób i błędów. To jeszcze jeden argument za skorzystaniem z pomocy profesjonalistów – oszczędzisz naprawdę dużo czasu.