Prawo jazdy – bardzo ważny dokument, którego uzyskanie może wiązać się bardzo różnymi wspomnieniami. Dla jednych to nieco kłopotliwych obowiązków natury formalnej i godzina egzaminu w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego, dla innych kilkukrotne podchodzenie do stresującej próby i spora kwota zostawiona w WORD-owskiej kasie. Warto pamiętać o tym, że sposób uzyskania dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdów co kilka lat się zmienia i kolejne pokolenia „zdających” nie mogą się ze sobą podzielić dobrymi radami. Aby rozjaśnić wszelkie niejasności, postanowiliśmy w jednym miejscu zebrać aktualne informacje na temat testów i egzaminu na prawo jazdy. 

ręka na kierownicyDo egzaminu na prawo jazdy można podejść w jednym z ośrodków WORD.

Egzamin na prawo jazdy

Do legalnego prowadzenia pojazdów silnikowych po drogach publicznych potrzebny jest specjalny dokument, czyli prawo jazdy. Wydaje je  starosta właściwy dla miejsca zameldowania, a aby je uzyskać należy zdać państwowy egzamin, który składa się z części teoretycznej oraz praktycznej. Nie można do niego podejść „z marszu”, ponieważ jest on zwieńczeniem kilkuetapowej drogi prowadzącej do uzyskania tego rodzaju uprawnień. Nie jest to kwestia dni, a raczej tygodni lub nawet miesięcy. Warto się jednak uzbroić w cierpliwość, ponieważ raz uzyskane, nadają nam uprawienie do prowadzenia pojazdów właściwie bezterminowo. Co 15 lat należy wyłącznie wymieniać sam dokument, podobnie jak z robi się to z dowodem osobistym. Co więcej, polskie prawo jest ważne także za granicą, nie tylko w Europie, ale w różnych zakątkach świata. 

Prawo jazdy – kategorie 

Większość kierowców podchodzi wyłącznie do egzaminu na prawo jazdy kategorii B, czyli uprawniającej do prowadzenia pojazdów osobowych. Jest to jedna z aż 17 możliwości. Niektóre z nich można uzyskać już w wieku 14 lub 16 lat, natomiast z innymi należy poczekać aż do 24 roku życia.  Pełna lista przedstawia się następująco:

  • AM – motorower – minimalny wiek: 14 lat
  • A1 – motocykl o pojemności skokowej silnika do 125 cm3 – 16 lat
  • A2 – motocykl o maksymalnej mocy 35 kW – 18 lat
  • A – motocykl – 20 lat dla posiadaczy kategorii A2 od minimum 2 lat, 24 dla innych
  • B1 – czterokołowiec  – 16 lat
  • B – samochód osobowy – 18 lat
  • B+E – samochód osobowy z przyczepką – 18 lat
  • C – duże pojazdy ciężarowe – 21 lat
  • C1 – mniejsze pojazdy ciężarowe – 18 lat
  • C1+E – pojazd kategorii C1 z przyczepą – 18 lat
  • C+E – pojazd kategorii C z przyczepą – 21 lat
  • D – autobus – 2 lata
  • D1 – mały autobus (8 metrów, maksymalnie 17 osób) – 21 lat
  • D1+E – pojazd z kategorii D1 z przyczepą – 21 lat
  • D+E – pojazd z kategorii D z przyczepą – 24 lata
  • T – ciągnik rolniczy – 16 lat
  • Tramwaj – 21 lat

Wymagania formalne przed kursem i egzaminem na prawo jazdy

Początkiem drogi do uzyskania prawa jazdy wydaje się rozpoczęcie kursu w szkole jazdy (OSK). W rzeczywistości okazuje się jednak, że zanim do niego przejdziemy, powinniśmy najpierw zająć się trzema formalnościami.

Pierwszą z nich jest medyczne orzeczenie o stanie zdrowia. Aby je uzyskać, należy wybrać się do lekarza z uprawnieniami do wydawania tego typu zaświadczeń i przejść rutynową kontrolę. Na podstawie naszego stanu zdrowia lekarz potwierdzi, że jesteśmy zdolni bezpiecznie prowadzić pojazdy. Miejsca, w których możemy zdobyć orzeczenie, powinniśmy szukać w Ośrodku Medycyny Pracy. Inna opcją jest zapytanie o polecane placówki w swojej szkole jazdy. 

Drugim niezbędnikiem okazuje się zdjęcie. Rzadko zdarza się, że mamy je akurat pod ręką, ponieważ powinno być:

  • aktualne – wykonane maksymalnie 6 miesięcy przed egzaminem,
  • kolorowe,
  • wykonane na jednolitym, jasnym tle,
  • o wymiarach 35 x 45 mm,
  • przedstawiające całą głowę, en face, nie dalej niż do górnej części barków

Nie musimy spamiętać wszystkich wytycznych, ponieważ doskonale znają je pracownicy zakładów fotograficznych. Wystarczy wspomnieć ma miejscu o tym, że zdjęcie ma posłużyć do wyrobienia prawa jazdy.

Poświadczenie od lekarza i fotografia potrzebne są do tego, aby przejść do trzeciego punktu, czyli utworzeniu Profilu Kandydata na Kierowcę (PKK). Aby uzyskać tzw. numer PKK, należy telefonicznie umówić się na spotkanie w Wydziale Komunikacji w miejscu zameldowania i dostarczyć wspomniane wcześniej dokumenty wraz z wypełnionym wnioskiem. Wydanie PKK to usługa bezpłatna, a czas oczekiwania na jej zrealizowanie to maksymalnie 3 dni robocze.

Wniosek o nadanie numeru PKK można także złożyć bez wychodzenia z domu, przez elektroniczną skrzynkę podawczą systemu Pojazd i Kierowca. Wystarczy do tego profil zaufany. Dopiero z założonym w urzędzie Profilem Kandydata na Kierowcę możemy zapisać się do wybranej szkoły jazdy na kurs.

czerwone auto na drodzeWiększość kierowców posiada wyłącznie prawo jazdy uprawniające ich do prowadzenia pojazdów osobowych.

Ile trwa kurs na prawo jazdy?

W przypadku kategorii B trwa on 60 godzin – po 30 teorii i praktyki – i kończy się egzaminem wewnętrznym. Po jego zdaniu i pozytywnej rekomendacji ze strony Ośrodka Szkolenia Kierowców przychodzi czas na zapisanie się na egzamin państwowy.

Osoby chcące uzyskać upragniony dokument w tempie ekspresowym mogą przebyć kurs nawet w intensywne 2-3 tygodnie (zazwyczaj za  dodatkową opłatą w szkole jazdy), jednak zazwyczaj proces ten zajmuje nieco ponad 2 miesiące. Wiele zależy od tego, ile czasu jesteśmy w stanie poświęcić na naukę.

Ile kosztuje kurs?

Może to różnić się w zależności od miejsca, w którym będziemy uczyć się jazdy, a także oferty konkretnej firmy. Uśredniając, możemy przyjąć, że w mniejszych miastach ceny wahają się od 1400 do 1800 zł, a w większych od 1800 do ponad 2000 zł. Trzeba jednak pamiętać, że to kwota za podstawowy wymiar kursu. Niektórzy kandydaci na kierowców mogą potrzebować kilku dodatkowych godzin jazdy przed egzaminem. A do całości trzeba doliczyć wcześniejszą opłatę za badanie i fotografię (razem około 250 zł) i późniejszą za egzamin państwowy oraz wydanie dokumentu (30 zł teoria, 140 zł praktyka, 100,50 zł dokument).

Z powyższych kalkulacji wynika, że w optymistycznej i raczej budżetowej wersji koszt uzyskania prawa jazdy to około 2500 złotych, natomiast przy dodatkowych godzinach kursu i paru podejściach do egzaminu praktycznego, kwota może przekroczyć 3000 zł.

Gdzie zdaje się egzamin na prawo jazdy?

Jednostką uprawnioną do przeprowadzenia egzaminów na prawo jazdy są w naszym kraju Wojewódzkie Ośrodki Ruchu Drogowego, czyli (nie)popularne WORD-y. Na szczęście dla wszystkich zdających, nie znajdują się one wyłącznie w szesnastu miastach wojewódzkich, lecz również wielu innych. Kiedy ośrodki powstawały, województw w Polsce było nie 16, lecz 49. Dlatego WORD-y znajdują się we wszystkich miastach wojewódzkich sprzed reformy administracyjnej z 1999 roku, a także innych dużych miastach. Oprócz tego, część jednostek ma także swoje oddziały w mniejszych miejscowościach, dlatego mieszkańcy całego kraju mają w swojej okolicy placówki, w których mogą podejść do państwowego egzaminu na prawo jazdy.

Wbrew pozorom ma to znaczenie dla zdających, ponieważ przed egzaminem dobrze jest „poznać” okolicę, w której będzie się zdawać i spędzić tam przynajmniej kilka godzin podczas praktycznych zajęć na kursie w swojej szkole jazdy.

49 dawnych miast wojewódzkich z ośrodkami WORD:

Białystok, Biała Podlaska, Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Chełm, Ciechanów, Częstochowa, Elbląg, Gdańsk, Gorzów Wielkopolski, Jelenia Góra, Kalisz, Katowice, Kielce, Konin, Koszalin, Kraków, Krosno, Legnica, Leszno, Lublin, Łomża, Łódź, Nowy Sącz, Olsztyn, Opole, Ostrołęka, Piła, Piotrków Trybunalski, Płock, Poznań, Przemyśl, Radom, Rzeszów, Siedlce, Sieradz, Skierniewice, Słupsk, Suwałki, Szczecin, Tarnobrzeg, Tarnów, Toruń, Wałbrzych, Warszawa, Włocławek, Wrocław, Zamość, Zielona Góra.

A także 15 nowszych filii, gdzie można podchodzić do egzaminów na kategorie AM, A1, A2, A, B1, B2: 

Bolesławiec, Świdnica, Lubin, Głogów, Kędzierzyn-Koźle, Inowrocław, Oświęcim, Nowy Targ, Ostrowiec Świętokrzyski, Zwoleń, Kozienice, Garwolin, Puławy, Łuków, Mława.

samochód wśród pólOd 2020 roku w razie kontroli wystarczy prawo jazdy w wersji elektronicznej.

Jak przebiega egzamin na prawo jazdy?

Po skończeniu kursu w szkolenie jazdy zyskujemy możliwość zarezerwowania terminu egzaminu państwowego. Aby to uczynić, należy wnieść opłatę i osobiście zapisać się w Biurze Obsługi Klienta danego ośrodka lub zrobić to przez Internet. Potrzeba do tego: dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz numeru PPK. Przypomnijmy, że pełny egzamin kategorii B kosztuje 210 zł, sam teoretyczny 30 zł, a praktyczny 180 zł.

Teoretyczna część egzaminu

Bezpowrotnie minęły czasy kiedy przygotowanie do teoretycznego egzaminu na prawo jazdy polegało na nauczeniu się na pamięć odpowiedzi na około 500 pytań niezmiennych przez lata. Obecna baza liczy około 2000 pytań i zdecydowanie łatwiej jest dobrze przyswoić sobie treść wszystkich przepisów, niż próbować spamiętać konkretne zadania testowe.

Sam egzamin trwa maksymalnie 25 minut, a zdający musi w tym czasie odpowiedzieć na 32 pytania. 20 z nich obejmuje wiedzę ogólną, natomiast 12 jest powiązane ze zdawaną kategorią. Podczas pierwszej, podstawowej puli, egzaminowany ma 20 sekund na przeczytanie treści pytania, a następnie 15 sekund na udzielenie prawidłowej odpowiedzi. Całość odbywa się przy dotykowych ekranach, dlatego po wyznaczonym czasie system zaczyna wyświetlać kolejne zadanie. Można także przyspieszyć przejście do kolejnego pytania za pomocą specjalnego przycisku. W tej części musimy odpowiadać jedynie „tak lub „nie”.

Nieco inaczej wygląda druga, czyli szczegółowa część egzaminu teoretycznego. Przy każdym z 12 pytań należy wybrać jedną z trzech odpowiedzi – A, B lub C. Na każde zagadnienia egzaminowany ma aż 50 sekund i przed upłynięciem tego czasu może kilkukrotnie zmieniać odpowiedź. Nie można natomiast wracać się do poprzednich pytań. Niektóre z nich mają postać filmu, dlatego warto być na to przygotowanym.

Część pierwsza składa się z:

  • 10 pytań za 3 punkty,
  • 6 pytań za 2 punkt,
  • 4 pytania za 1 punkt.

Natomiast druga, specjalistyczna to:

  • 6 pytań za 3 punkty,
  • 4 pytania za 2 punkty,
  • 2 pytania za 1 punkt,

Maksymalny wynik to 74 punkty, a do zaliczenia egzaminu wystarczy zdobyć 68 z nich. Informacje o zdaniu lub niezdaniu testu otrzymuje od razu po jego zakończeniu.

Wynik teoretycznego egzaminu na prawo jazdy jest ważny przez 6 miesięcy. Jeżeli w tym czasie nie uda się kandydatowi na kierowcę zdać „praktyki”, to będzie on zmuszony podejść do niego raz jeszcze.

Praktyczna część egzaminu

Praktyczny egzamin na prawo jazdy składa się z trzech etapów. Pierwszy z nich to wykonanie dwóch wylosowanych czynności dotyczących podstawowej kontroli technicznej – poziom jednego z płynów i sprawdzenia działania jednego ze świateł. Drugi to wykonanie dwóch podstawowych manewrów na placu, a trzeci to jazda w prawdziwym ruchu drogowym, czyli po drogach publicznych.

Manewry do wykonania na placu to jazda po łuku do przodu i tyłu, a także ruszanie z miejsca na wzniesieniu. Z kolei jazda „po mieście” to najbardziej nieprzewidywalna część egzamin. Nie powinna ona trwać krócej niż 40 minut, a oceniane są następujące aspekty kierowania:

  • sposób wykonywania manewrów,
  • zachowywanie wobec innych uczestników ruchu,
  • umiejętność oceny potencjalnych lub rzeczywistych zagrożeń,
  • skuteczne reagowanie na zaistniałe zagrożenia,
  • dynamikę i kulturę jazdy,
  • sposób używania mechanizmów sterowania pojazdem,

Po powrocie do ośrodka egzaminacyjnego i zakończeniu praktycznego egzaminu państwowego egzaminator informuje zdającego o jego wyniku, a w przypadku negatywnego, podaje przyczyny takiej oceny i przekazuje arkusz przebiegu testu.

Dokument prawa jazdy

Trud jest wart zachodu, ponieważ raz zdany egzamin na prawo jazdy nadaje nam uprawnienia właściwie na całe życie. Należy jedynie co kilkanaście lat odnawiać badania lekarskie. Jedynym powodem konieczności ponownego zdawania egzaminu jest odebranie nam uprawnień z powodu łamania przepisów.

Co więcej, polskie prawo jazdy uprawnia nas do prowadzenia pojazdów także za granicą, w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) oraz w Szwajcarii.

Elektroniczne prawo jazdy w telefonie – czy to możliwe?

Od 2020 roku kierowcy w Polsce nie muszą także wozić ze sobą fizycznej wersji dokumentu prawa jazdy, ponieważ w przypadku kontroli drogowej możemy wylegitymować się mPrawem Jazdy dostępnym w aplikacji mObywatel.